مروری بر شاخص‌های جدید علم‌سنجی

احمدی, سیده معصومه; سلیمانپور, جواد; پور حسین گیلاکجانی, عباس

مروری بر شاخص‌های جدید علم‌سنجی

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

¹ انتشارات آکادمی علوم، لاهیجان ، ایران

² گروه علوم تربیتی، برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن،ایران

³ گروه مترجمی زبان انگلیسی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

چکیده

علم‌سنجی فن تجزیه و تحلیل آماری و کمی متون علمی است که به‌عنوان یکی از رایج‌ترین روش‌های ارزیابی وضعیت کلی علم، پژوهش و فناوری در سطوح ملی و بین‌الملل شناخته شده است. این علم در دهه هفتاد میلادی در روسیه شوروی پدید آمد. بررسی کمّی تولیدات علمی، سیاستگذاری علمی، ارتباطات علمی دانش‌پژوهان و ترسیم نقشه علم بخش مهمی از موضوعات این حوزه‌اند. مطالعه کیفی حاضر به روش کتابخانه‌ای انجام شده است. ابتدا با استفاده از کلمات کلیدی اختصاصی علم‌سنجی، شاخص‌های علم‌سنجی، نرم‌افزارهای علم‌سنجی و معادل انگلیسی آنها، جستجوی جامع در بانک‌های اطلاعاتی معتبر داخلی و خارجی انجام گردید. اسناد و مقالات الکترونیکی مرتبط با این موضوع جستجو و جمع‌آوری شد. پس از غربالگری چند مرحله‌ای نهایتاً 15 مقاله انتخاب و سپس تجزیه و تحلیل نهایی انجام گردید. محدودیت جستجو شامل مقالات منتشر شده پس از سال 1388 بود، به‌جز برخی مقالات خاص که لازم بود برای تکمیل بررسی به آنها مراجعه شود. با توجه به اهمیت علم‌سنجی برای جامعه علمی، این مقاله مروری به بررسی شاخص‌های جدید علم‌سنجی می‌پردازد. از این‌رو، ابتدا علم‌سنجی و شاخص‌های مهم و نوین آن معرفی گردید سپس، نرم‌افزارهای علم‌سنجی و کاربرد آنها بیان شده و نهایتاً در بخش آخر نتیجه‌گیری کلی تحقیق ارائه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.2008935.1401.13.1.5.8

عنوان مقاله [English]

An Overview of New Scientometric Indicators

نویسندگان [English]

Seyedeh Masoumeh Ahmadi ¹
Javad Soleimanpour ²
Abbas Pourhosein Gilakjani ³

¹ Science Academy Publications, Lahijan, Iran

² Department of Educational Sciences, Curriculum Planning, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran

³ Department of English Language Translation, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran

چکیده [English]

Scientometrics is the technique of statistical and quantitative analysis of scientific texts, which is known as one of the most common methods of evaluating the general state of science, research, and technology at the national and international levels. This science emerged in the 1970s in Soviet Russia. Quantitative examination of scientific productions, scientific policy making, scientific communication of scholars, and drawing of science map are important part of the subjects of this field. The present qualitative study has been carried out using the library method. First, a comprehensive search was conducted in reliable domestic and foreign databases using the specific keywords of scientometrics, scientometric indicators, scientometric software, and their English equivalents. Electronic documents and articles related to this topic were searched and collected. After multi-stage screening, finally 15 articles were selected and then the final analysis was done. The search limit included articles published after 2018, except for some specific articles that needed to be referred to in order to complete the review. Considering the importance of scientometrics for the scientific community, this review article examines the new indicators of scientometrics. Therefore, first, scientometrics and its important and new indicators were introduced, then scientometric software and their applications were described, and finally, the general conclusion of the research was presented in the last part.

کلیدواژه‌ها [English]

Scientometrics
Scientometric Goals
Scientometric Indicators
Scientometric Software

مراجع

فروغی، زهرا؛ طهماسبی لیمونی، صفیه و قیاسی، میترا. (۱۳۹۹). مروری بر وضعیت شاخص‌های علم‌سنجی و انتخاب شاخص ارزیابی بروندادهای علمی در حوزه علوم پزشکی. تعالی بالینی; ۹ (۴),۳۳-۲۳.
علیان، مریم و یاری، شیوا. (1391). مروری بر متون علم‌سنجی در ایران. کتابداری و اطلاع‌رسانی, 15(1), 185-215.
یزدانی، کامران؛ نجات، سحرناز؛ رحیمی موقر، آفرین؛ قالیچی، لیلا و خلیلی ملاحت.(۱۳۹۳). علم‌سنجی: مروری بر مفاهیم،کاربردها و شاخص‌ها. مجله اپیدمیولوژی ایران.۱۰ (۴) :۸۸-۷۸.
بهرنگی، محمد رضا؛ ایزدیان، زینب، عبدالهی، بیژن و زین آبادی، حسن رضا. (1398). بررسی و خوشه‌بندی موضوعی پژوهش‌های حوزه مدیریت آموزشی در نشریات ایرانی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات, 11(3), 129-146.
صدیقی، مهری. (۱۴۰۰). ارزیابی تأثیر پژوهش‌ با استفاده از دگرسنجی (مطالعه موردی: تولیدات علمی ایران در حوزه‌های علوم اجتماعی و علوم کامپیوتر، نمایه‌شده در پایگاه اسکوپوس). پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات; ۳۶ (۳) :679 -۷۰۸.
سوری، فرشته؛ نوروزی، یعقوب؛ فامیل روحانی، علی اکبر, & زارعی, عاطفه. (1399). ترسیم نقشه علمی تولیدات پژوهشگران هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وب‌آو‌ساینس. پژوهش نامه علم‌سنجی, 6(11), 127-148.
صبوری، علی اکبر؛ کرمی، لیلا و پیرحقی, میترا. (1394). شاخص‌های مرسوم و جدید در علم‌سنجی. نشاء علم, 06(1)
نوروزی چاکلی، عبدالرضا. (۱۳۹۰). آشنایی با علم‌سنجی (مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه‌ها). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، دانشگاه شاهد، مرکز چاپ و انتشارات.
پردل، ملیحه و انصاری، معصومه. (1395). پایگاه‌های ارائه دهنده ی استناد مقالات -شاخص علم‌سنجی. کتابدار. ۲, 2(6).
فروغی زهرا، طهماسبی لیمونی صفیه، قیاسی میترا. ( ۱۳۹۹). مروری بر وضعیت شاخص‌های علم‌سنجی و انتخاب شاخص ارزیابی بروندادهای علمی در حوزه علوم پزشکی. تعالی بالینی; ۹ (۴) :۳۳-۲۳.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا.( 1388). کاربرد روشها و شاخص‌های کتاب سنجی در مطالعات علم‌سنجی. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی 14(22): 49-72..
عباداله عموقین، جعفر؛ شریف مقدم، هادی و ضیائی، ثریا. (1397). مروری بر شاخص‌های مهم علم‌سنجی (هم‌استنادی و هم‌‌‌واژگانی) و لزوم استفاده از این شاخص‌ها در تحلیل تولیدهای علمی. پژوهش‌های تفسیر تطبیقی, 4(8), 297-321.
حسینی، الهه و تقی زاده میلانی, کیمیا. (1399). بررسی آلتمتریک در سطح نشریه: مورد مطالعه حوزه «علوم اجتماعی و انسانی» در پایگاه «سیج» در سال 2018. پژوهش نامه علم‌سنجی, 6(12), 167-184.
بیرانوند, علی و شنبدی, زهرا. (1401). بررسی تأثیر شاخص‌های آلتمتریکس شبکه‌ علمی- اجتماعی ریسرچ‌گیت بر فعالیت‌های پژوهشی نویسندگان و پژوهشگران ایرانی حوزه پرستاری در پایگاه‌های اطلاعاتی. فصلنامه بازیابی دانش و نظام‌های معنایی, 9(30), 31-66.