طرح شوک: الزامات و چالش‌ها

صبوری, علی اکبر; وزیری, اسماعیل

طرح شوک: الزامات و چالش‌ها

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

¹ مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه زابل

چکیده

جنبش دسترسی آزاد در دهه 1990 با هدف دسترسی به همه یافته‌های علمی شروع شد. در چشم‌انداز این جنبش در 2020، قرار بود تمامی یافته‌های علمی که از پژوهش‌هایی که با بودجه عمومی حمایت می‌شوند بدون محدودیت و برای استفاده همه افراد به همراه داده‌های پژوهشی آنها در دسترس باشند. به منظور اجرای این هدف، ابتکاری برای دسترسی به انتشارات علمی با عنوان طرح شوک (پلان اس) در سال 2018 ارائه شد که مقرر شد توسط کنسرسیومی با حمایت سازمان‌های بین‌المللی حامیان پژوهش‌ها تحت عنوان ائتلاف اس اجرایی شود. این ایده پس از آن مطرح شد که در نتیجه نشست 2004 این جنبش در برلین مقرر گردید علاوه بر یافته‌های علمی، داده‌های خام این پژوهش‌ها نیز باید در دسترس باشد. از همین رو سازمانهای ملی و بین‌المللی و حامیان پژوهش‌ها تصمیماتی برای حمایت از این طرح انجام دادند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با وجود اقدامات و راهبردهای متنوعی که برای دسترسی آزاد به پژوهش‌های علمی طی دو دهه گذشته انجام شده است، هنوز ملاحظاتی متعددی در خصوص حق انتشار و مالکیت مقالات منتشر شده و به خصوص مقالاتی که از بودجه عمومی حمایت می‌شوند، وجود دارد. از طرف دیگر، با وجود تاکید ائتلاف اس مبنی بر دسترسی به بروندادهای پژوهشی و داده‌های خام آنها، مسائل متعددی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد از جمله مسائل سازمانی، فردی، حقوقی، رفتاری و فرهنگی. با وجود همه چالش‌ها به نظر می‌رسد که مطالبه جهانی در خصوص علم باز و دسترسی به یافته‌های علمی طی سال‌های اخیر افزایش یافته و حامیان مالی و سیاستگذاران پژوهشی ناگزیر به دنبال راهی برای اجرای آن هستند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.2008935.1400.11.2.4.9

عنوان مقاله [English]

Plan-S: Requirements and Challenges

نویسندگان [English]

Ali Akbar Saboury ¹
Esmaeil Vaziri ²

¹ Institute of Biochemistry and Biophysics, University of Tehran, Tehran, Iran.

² Department of Information Science and Knowledge Studies, University of Zabol, Zabol, Iran

چکیده [English]

Open Access (OA) movement has been started in the 1990s aiming to access to the all scholarly literature. In order to follow the OA in horizon 2020, it was scheduled that all scientific publications and related data that result from research funded by public grants must be accessed and shared to the whole society without any restrictions. In order to implementing this goal, an initiative for the OA publishing was launched in 2018, named Plan S, which was supported by Coalition S, an international consortium of research funding to make the OA to research publications. The idea introduced after the Berlin declaration on the OA (2004) that have emphasized to access and share research outputs and their related data. Therefore, national and international organizations made some decisions in order to support this plan. According to our evaluations, it is reveal that regarding to several actions in recent decades on the OA, some considerations on the publication copyrights and their ownerships especially outputs generated form publicly funded research are continued. On the other hand, with emphasize of Coalition S protocol to access to the research outputs and their related raw data, some critical considerations should be stated, include organizational, individual, legal, behavioral, and cultural parameters. Consequently, due to all of these challenges, it seems that universal demand on open science and access to the scientific literature has been increased in the recent years, therefore, research policy makers and funders might to consider their situation concerning this decision.

کلیدواژه‌ها [English]

Open access
Scientific research
Plan-S
Coalition S
Research data

مراجع

[1]. منوچهر محسنی (1394). مبانی جامعه شناسی علم: جامعه، علم و تکنولوژی. تهران: طهوری.

[2]. Merton, R. k. (1977). the sociology of science in Europe. Carbondale: southern Ilion is university Press.

[3]. محمدامین قانعی راد (1384). جامعه‌شناسی رشد و افول علم در ایران. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

[4]. Anderson, B. J., & Merry, A. F. (2009). Data sharing for pharmacokinetic studies. Pediatric Anesthesia, 19(10), 1005-1010.

[5]. Kim, Y. (2013). Institutional and Individual Influences on Scientists’ Data Sharing Behaviors [PhD Thesis], Graduate School of Syracuse University.

[6]. مهدی زاهدی نوقابی؛ محمد زره ساز (1389). نقش و جایگاه مخازن سازمانی در اشاعه و دسترس پذیر کردن اطلاعات در جامعه علمی. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، (۴۹)، ۲۲۷–۲۴۹.

[7]. احمد شعبانی؛ پیمان صالحی، علی اکبر صبوری؛ جواد فیض؛ بابک کریمی و دیگران (1399). دیدگاه‌ها درباره نشر یافته‌های تحقیقاتی در نشریات علمی، نشریه نشاء علم، جلد 11، 27-2.

[8]. Pampel, H., & Dallmeier-Tiessen, S. (2014). Open Research Data: From Vision to Practice. In S. Bartling, S. Friesike (Eds.), Opening Science: The Evolving Guide on How the Internet is Changing Research, Collaboration and Scholarly Publishing (pp. 213-224). Cham: Springer International Publishing.

[9]. Berlin Declaration on Access to Knowledge in the Sciences and Humanities (2003), Retrieved December 22, 2004 from the World Wide Web: http://www.zim.mpg.de/openaccess-berlin/

[10]. Tenopir, C., Dalton, E. D., Allard, S., Frame, M., Pjesivac, I., Birch, B., Pollock, D., & Dorsett, K. (2015). Changes in Data Sharing and Data Reuse Practices and Perceptions among Scientists Worldwide. PLoS ONE, 10(8), e0134826.

[11]. Plan S principles (2018). cOAlition S. 26 Februery 2021. Retrieved 26 Februery 2021 from: https://www.coalition-s.org/plan_s_principles/

[12]. Kelly, E, (2020). European Research Council’s rejection of open access scheme ‘a slap in the face’, says Plan S architect. Science Bussiness, 23 July. Available at: https://sciencebusiness.net/news/european-research-councils-rejection-open-access-scheme-slap-face-says-plan-s-architect

[13]. Sayogo, D. S., & Pardo, T. A. (2013). Exploring the determinants of scientific data sharing: Understanding the motivation to publish research data. Government Information Quarterly, 30, S19-S31.

[14]. Fecher, B., Friesike, S., & Hebing, M. (2015). What drives academic data sharing? PLoS ONE, 10(2), e0118053.

[15]. Michener, W. K. (2015). Ecological data sharing. Ecological informatics, 29(1), 33-44.

[16]. Swan, Alma and Brown, Sheridan (2008) To share or not to share: Publication and quality assurance of research data outputs. A report commissioned by the Research Information Network s.n.

[17]. Ward, C. H., Warren, J. A., & Hanisch, R. J. (2014). Making materials science and engineering data more valuable research products. Integrating Materials and Manufacturing Innovation, 3(1), 1-17.

[18]. Fennema-Notestine C. (2009). Enabling Public Data Sharing: Encouraging Scientific Discovery and Education. In: Astakhov V. (eds) Biomedical Informatics. Methods in Molecular Biology™ (Methods and Protocols), vol 569. Humana Press, Totowa, NJ. 25-32.

[19]. Kim, Y., & Zhang, P. (2015). Understanding data sharing behaviors of STEM researchers: The roles of attitudes, norms, and data repositories. Library & Information Science Research, 37(3), 189-200.

[20]. Federer, L. M., Lu, Y.-L., Joubert, D. J., Welsh, J., & Brandys, B. (2015). Biomedical data sharing and reuse: attitudes and practices of clinical and scientific research staff. PLoS ONE, 10(6), e0129506.

[21]. Kervin, K., Cook, R. B., & Michener, W. K. (2014). The Backstage Work of Data Sharing. Paper presented at the Proceedings of the 18th International Conference on Supporting Group Work, Sanibel Island, Florida, USA, doi: 152-156, 10.1145/2660398.2660406

[22]. Kim, Y., & Adler, M. (2015). Social scientists’ data sharing behaviors: Investigating the roles of individual motivations, institutional pressures, and data repositories. International Journal of Information Management, 35(4), 408-418.

[23]. Kim, Y., & Burns, C. S. (2016). Norms of data sharing in biological sciences: The roles of metadata, data repository, and journal and funding requireme